[sG_thumbsSolo id=31]

Η μόνη σοβαρή παραγωγή του χωριού μέχρι λίγα χρόνια πριν ήταν του χόρτου. Όλες οι κοιλάδες όπου φυσικά υπάρχει άφθονο νερό , έχουν μετατραπεί από τα πολύ παλιά χρόνια σε λιβάδια. Τα περισσότερα βρίσκονται δεξιά και αριστερά του λεγόμενου (ρόουλου άτσελ μάρλε) μεγάλου ποταμού που αρχίζει από τον αυχένα της Βίγλας και καταλήγει στη λίμνη της Καστοριάς, οπότε εκβάλλει σαν ο κυριότερος κλάδος του Αλιάκμονα.

Οι γύρω από το χωριό εξοχές είναι γεμάτες με θυμάρι, το χρησιμοποιούν για το πλύσιμο των καδιών του τυριού και των βαρελιών.

Στους κήπους και στις εξοχές βγαίνουν οι τσουκνίδες (ουρτζίτς) που την άνοιξη, αποτελούν ένα θαυμάσιο υλικό για πίτες και αργότερα καλό φαγητό για τα γουρούνια, βάζοντας μέσα λίγο καλαμποκάλευρο.

Στα λιβάδια βγαίνει η ξινήθρα (μπουρμπουνάκα). Αυτό το χόρτο είναι το μόνο που τρώγεται άπληστα απ’ τους Πισοδερίτες φρέσκο και αποξηραμένο τόσο στις πίτες όσο και ξυνηθρόρυζο. Στις δυτικές και βόρειες εξοχές του χωριού φυτρώνει όχι σε αφθονία, ένα φυτό με μικρά χοντρά σαρκώδη ξυλαράκια στη σειρά, που λέγεται γκουρλίτσα ά πόρκουλου (στόμα γουρουνιού) και είναι αποτελεσματικό για τις αρρώστιες των γουρουνιών.

Στους βάλτους βγαίνουν την άνοιξη κεραμυδιές ψαλτοπαπαρούνες και ανθοσαλέπια. Ο βολβός του σαλεπιού χρησιμεύει για την παρασκευή του γνωστού ροφήματος (σαλέπι).

Τις πλαγιές του χωριού τις σκεπάζει η φτέρη που φτάνει και τα δυο μέτρα σε ορισμένα μέρη. Τα βλαστάρι της φτέρης το έβραζαν και το αφέψημα του το χρησιμοποιούσαν για τους ρευματισμούς.

Στις πλαγιές του Σταυρού προς την Κουσάγια βγαίνουν τα κάτσατα με κίτρινο χρώμα, τα πρώτα λουλούδια του χρόνου που φυτρώνουν μόλις αρχίσουν λίγο να φαίνονται τα χώματα απ’ τα χιόνια που το σκεπάζουν όλο τα χειμώνα. Αργότερα στις ίδιες πλαγιές, προς το Σταυρό, παλαιοχώρι κλπ. Βγαίνουν (Κουλεάστραντα) τα μανουσάκια μοβ και κίτρινα και τα προβατολούλουδα (λιλίτσια α οίλορ) άσπρα με πολλά συσπειρωμένα μικροσκοπικά ανθάκια. Επίσης φυτρώνουν τα κακόψωμα, τα σκυλόψωμα και τα «μη με λησμόνει». Αργότερα βγαίνουν στα λιβάδια οι μαργαρίτες και άσπροι νάρκισσοι με το υπέροχο άρωμα στα λιβάδια της Βίγλας. Στις φτέρες βγαίνουν τα φτερολούλουδα με χρώμα λιλά.

Την άνοιξη σε ορισμένες τοποθεσίες της Λα Μα Ντι Άπα, Καντήλι και της Κουσάγιας, βγαίνει η αγριοπασχαλιά με κοκκινωπά λουλούδια και με άρωμα δυνατό και υπέροχο. Ίσως δυνατότερο άρωμα να μην υπάρχει.

Απ’ τα σπάνια αγριολούλουδα είναι και το πουγουνεάο, με τριανταφυλλί άνθος, με αδύνατη μυρωδιά αλλά πολύ όμορφο που φυτρώνει κυρίως στη βαθιά χαράδρα Β.Α. της Μπούτουρα προς τα σύνορα των Αλώνων μέσα στο δάσος.

Επίσης τα μουτσιάτε. Μοιάζουν με κούμαρα, είναι μικρά ωοειδή μ’ ένα κουκούτσι, κόκκινα μαλακά κι όχι πολύ νόστιμα. Τα Πιτρουτσεάλε, άλλο παρόμοιο είδος, μοιάζουν με μικρά μούσμουλα με πολλά κουκούτσια κι ανώμαλη επιφάνεια, κόκκινα σαρκώδη και πολύ νόστιμα. Βγαίνουν κυρίως πάνω απ’ την Αγία Τριάδα. Τα τζιτζίφια τζουντζούφε λίγα από αυτά προς τα «καζάνια». Βγαίνουν επίσης αγριόγκορτσα, αγριοκορόμηλα και αγριόμηλα.

Υπάρχουν και άγριοι καρποί. Πρωτωριμάζουν τα φράουλα που τα λένε Αφράντζε, ακολουθούν τα σμέουρα Ασνίουρε και αργά το φθινόπωρο ωριμάζουν τα βατόμουρα (Αμούρε). Και οι τρεις αυτοί άγριοι καρποί είναι εξαιρετικοί και βγαίνουν στα γνωστά μέρη τα Ρούνκου. Άλλοι άγριοι καρποί είναι: τα λεπτόκαρα (φουντούκια – αλούνε) που βγαίνουν σε πολύ λίγες ρίζες, στην θέση «καζάνια».

Στα βουνά κυρίως στο Σουλάκι και κατά μήκος του δημόσιου δρόμου προς την βρύση του Ντιλίνα τον μήνα Ιούνιο – Ιούλιο και Σεπτέμβριο, βγαίνουν τα μανιτάρια.

Οι χαράδρες του χωριού και οι ρεματιές έχουν πλατάνια που και που ανάμεσα από το παρθένο δάσος της οξιάς καθώς και δρυς, ιτιές, χαμόδεντρα και τα όμορφα γαϊδουράγκαθα. Τα αγριολούλουδα, ασφόδελοι, θάμνοι, φτέρες στολίζουν την μυρωμένη την πολυτραγουδισμένη πλάση, του αλπικού χωριού του απερίγραπτου σε ομορφιά Πισοδερίου που το αντίκρισμα του ξεκουράζει, ηρεμεί κι ανακουφίζει κάθε κουρασμένη και ευαίσθητη ψυχή.

Εκτός από τα συνηθισμένα (λαγούς, νυφίτσες, αλεπούδες) υπάρχουν πολλοί λύκοι. Το φθινόπωρο και τα χειμώνα κυρίως κατεβαίνουν γύρω στο χωριό και στήνουν τις ανατριχιαστικές τους συμφωνίες τη νύχτα. Κατά το Φεβρουάριο είναι πολύ επικίνδυνοι, επιτίθενται και εναντίον των ανθρώπων. Δεν λείπουν απ’ το παρθένο δάσος και οι αρκούδες. Υπάρχουν στο δάσος της Κουσάγιας, στο Καντήλι, στο Μπασκότι και στη Γεωργοκεφαλή. Το χειμώνα πέφτουν σε νάρκη μέσα στις σπηλιές κυρίως κάτω από βράχους για αυτό και οι βράχοι πήραν το όνομα τους «Κιάτρα ά ούρσιλοι».

Άλλα αγρίμια από τα πιο σπάνια είναι : αγριογούρουνα στη περιοχή λιβάδι Παπασωτήρη – Μπούτουρα – Μπασκότι και Γεωργοκεφαλή. Αγριόγατοι στην περιοχή Λα μα ντι Άπα και σουλάκι, σπάνια όμως. Αγριόγιδα στην Κουσάγια (σπανίως). Ζαρκάδια στην Κουσάγια και λιβάδια Βίγλας (σπανίως). Κουνάβια σε όλες τις περιοχές. Στα παλαιότερα χρόνια υπήρχαν όλα τα παραπάνω αγρίμια σε μεγαλύτερο αριθμό, σιγά-σιγά εξαφανίζονται. Επί πλέον υπήρχαν τσακάλια και ελάφια.

Πέρδικες του βουνού, ορτύκια, αγριοπερίστερα, κοτσύφια, κίσες όλων των ειδών, τσαλαπετεινοί, κάργες, κοράκια, γεράκια, κι αετοί υπήρχαν σε αφθονία κι ακόμη υπάρχουν. Απ’ τα πιο μικρά επίσης σουσουράδες, σπουργίτια, τα φιλιγκάνλιοι (μικρά, κιτρινοπράσινα καλοκαιρινά) τα καραγκιοζάκια (σταχτιά ευκίνητα χειμωνιάτικα) και τα χελιδόνια. Από τα πιο σπάνια είναι οι πελαργοί, κάτι μαύρα με κοιλιά άσπρη, παπάκια του ποταμού, τρυγόνια, μπούφοι κουκουβάγιες και φασιανοί. Τη νύχτα γυρίζουν άφθονες νυχτερίδες και πυγολαμπίδες. Αφθονούν οι κοινές σαύρες με χωματώδες χρώμα, η γνωστή Γουστουρίτσα οι πιο μεγάλες ολοπράσινες Νιπέρτικα, οι σαλαμάνδρες κι απ’ τα φίδια έχιδνες, σαΐτες και νερόφιδα.