Παραθέτουμε τα ιστορικά πλέον στοιχεία, όπως αυτά διαμορφώθηκαν από την περιγραφή και τις μαρτυρίες.

– Σχολική περίοδος 1905 – 1906. Εγκαίνια και πρώτη λειτουργία της Μοδέστειου Σχολής, στις αίθουσες της οποίας στεγάζεται το Δημοτικό Σχολείο Πισοδερίου με 140 και πλέον μαθητές.

• Σχολική περίοδος 1969 – 1970. Η Μοδέστειος σχολή τον Ιούνιο του 1970 εγκαταλείπεται από το Δημοτικό σχολείο, που μεταφέρεται στο Ανταρτικό. Σφαλίζουν βαριά και ασήκωτα οι πόρτες του τεμένους των ελληνικών γραμμάτων και της κιβωτού της εθνικής συνείδησης. Οι τελευταίοι μαθητές της το όλο 7, είναι οι εξής:

1. Αδαμαντίου Κώστας

2. Ρούφου Μαρία

3. Χάσου Θεοφύλη

4. Παλούτσας Χρήστος

5. Παλούτσα Ζωή

6. Ρούφα Τζένη

7. Δούκας Δημήτριος

Από αυτούς οι τρεις πρώτοι είναι και οι τελευταίοι, που πήραν το απολυτήριο του Δημοτικού Σχολείου Πισοδερίου μέσα στη Μοδέστειο Σχολή. Οι υπόλοιποι συνέχισαν την επόμενη χρονιά στο δημοτικό σχολείο Ανταρτικού.

• Διάρκεια ζωής Μοδεστείου Σχολής, έτη 65.

Μέσα σ’ αυτά τα 65 χρόνια 11 σχολικές γενιές μικρών παιδιών διδάχθηκαν τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη και τα ελληνικά γράμματα. 65 χρόνια Μοδεστείου Σχολής που μπορούν να αναλυθούν σε τρεις αποφασιστικής και ιδιαίτερης σημασίας , η κάθε μια, χρονικές περιόδου.

1^η περίοδος:

1905 -1912 Η βορειοδυτική Μακεδονία, μέσα στην οποία βρίσκεται και το Πισοδέρι, υποφέρει πολλαπλά. Επίσημα καταδυναστεύεται από το τουρκικό κράτος. Ανεπίσημα ληστεύεται υλικά αλλά κυρίως πνευματικά από το πανσλαβικό κομιτάτο. Οι Τούρκοι αδιαφορούν για την εθνική διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων και τη μόρφωση τους. Ενδιαφέρονται όμως τα μέγιστα οι εκ βορά σλάβοι, αλλά για την αλλοίωση και αλλοτρίωση της εθνικής τους συνείδησης με απώτερο στόχο τον εκσλαβισμό των Ελλήνων.

Μέσα σ’ αυτή τη δίνη της πάλης των εθνικών συνειδήσεων, η Μοδέστειος Σχολή μετατρέπεται σε προφυλακή του ελληνικού πνεύματος και γίνεται το ιερό τέμενος των ελληνικών γραμμάτων και η κιβωτός διαφύλαξης της εθνικής συνείδησης των ελληνοπαίδων του Πισοδερίου και της γύρω περιοχής. Οι μαθητές αυξάνονται συνεχώς και φτάνουν τους 300 περίπου. Γαλουχούνται ελληνοπρεπώς και διδάσκονται τα ελληνικά γράμματα. Οι μοιραίοι δάσκαλοι της περιόδου αυτής δίνουν τον ‘υπέρ πάτων αγώνα’.

2^η περίοδος

1913 – 1950 Απελευθέρωση. Οι μαθητές στη Μοδέστειο λιγοστεύουν χρόνο με το χρόνο. Οι νέοι όμως δάσκαλοι, άξιοι συνεχιστές των προ αυτών, συνεχίζουν με το ίδιο πάθος και τον ίδιο πατριωτισμό την διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Η Μοδέστειος Σχολή συνεχίζει την ιστορία της.

3^η περίοδος

1950 – 1970 Οι εναπομείναντες Πισοδερίτες της δεύτερης περιόδου φεύγουν και αυτοί. Στο Πισοδέρι μένουν ελάχιστες οικογένειες. Οι μαθητές στη Μοδέστειο σχολή λιγοστεύουν συνεχώς.

Το πολυτάξιο Δημοτικό Σχολείο μετατρέπεται σε μονοτάξιο.

Σήμερα η Μοδέστειος Σχολή έχει μετατραπεί σε Μοδέστειο Ξενώνα. Πολλοί ήταν αυτοί που λυπήθηκαν όταν το σχολείο μετατράπηκε σε ξενώνα. Κυριότερα οι δάσκαλοι που είχαν την τύχη και την τιμή να διδάξουν μέσα στις αίθουσες της Μοδέστειου Σχολής.

Αλλά θα πρέπει, οι ιερές αυτές ευαισθησίες τους, να εύρουν ανακούφιση, στο ότι είναι προτιμότερος ένας ζωντανός ξενώνας από ένα άδειο Σχολείο.